Nieuws & Blog

Niets is spannender dan over fraude praten

Over fraude praten is voor veel accountants vaak erg spannend. Leaseauto's, nieuwe secretaresses, de jaarlijkse verhoging, de bonus. Allemaal aardige onderwerpen, maar fraude, fraude is voor accountants [in opleiding] spannender dan het eerste vriendje of vriendinnetje.

In mijn vorige leven was ik een toegewijde senior audit manager bij een Big4 kantoor. Positieve woede ontwaakte zich in mij in het zicht van een mogelijke fraudegeval bij een controleklant. Resultaat, een hoog testerongehalte en veel spanning. Mijn assistenten leken plotsklaps scherper, een midweekse sporttraining werd spontaan overgeslagen en de verantwoordelijk partner wilde er eigenlijk niets van horen. Fraude, Barbaartje moet hangen, bloed aan de paal. Meestal was er uiteindelijk niet veel aan de hand.

Ruim 5 jaar geleden heb ik afscheid genomen van de Big4 en ben ik samen met een aantal collega's Coney begonnen. Data-analyse is ons toverwoord. We kijken nu vaak laconiek, niet eens echt meer verbaasd, naar de trends, de ontwikkelingen, de hypes die in gang worden gezet door de Big4. Al snorkelend, proestend en pruttelend de bodem afzoekende naar nieuwe commerciële kansen. De schoorsteen, zeker hele grote, moet altijd roken.

Inderdaad, dus volledig niet verbazingwekkend dat aan het einde van de wittebroodsweken van de economische crisis, nog geen jaar geleden, menig accountantskantoor vooraan stond in de rij wanneer het ging om het verspreiden van het onheilspellende nieuws; 'bedrijven verliezen bij recessie frauderisico's uit het oog'. De media pakte fors uit. Fraudeonderzoeksbureaus melde explosieve toenames, honderden miljoenen schade, stelen van de baas was volkssport numero uno.

De boodschap, verpakt in persberichten, publicaties en vooronderzoeken was niet paniekerig, niet te wild, maar wel voldoende om het thema fraude weer eens stevig onder de aandacht te brengen. De donker rode fraudevlag moest hoog in de top. Wakker worden, fraudeschade was 'on the way'. Ik vraag mij af, is het onderwerp fraude nu een typisch accountants ding, of is men in de 'business' ook zo vol van dit thema?

Natuurlijk was het theoretisch correct om te veronderstellen dat de veelal snel doorgevoerde organisatieveranderingen begin 2009 het risico op fraude door eigen personeel kon verhogen. Overhaaste veranderingen leiden immers tot gaten in het controlesysteem. Zo betekent minder medewerkers simpelweg minder ogen voor interne controles. En bij een stevige recessie natuurlijk ook geen gebrek aan rationalisatie en emotionele druk. Gelegenheden zijn er altijd. Hebben we de 'fraudedriehoek' van Schimmel ook gelijk gehad. Het vermijden van rode cijfers, het niet krijgen van een grote order, het verlies van een baan, kan net dat extra zetje zijn om op creatieve wijze zaken anders voor te doen.

Naast interne zorgen is ondernemend Nederland ook gedegen gewaarschuwd voor 'fraudegevaren' van buitenaf. Het is algemeen bekend dat criminele organisaties zich de afgelopen vijf jaar steeds meer toegelegd hebben op fraude en andere economische criminaliteit. Ondernemers zijn gewilde slachtoffers. Valse facturen, oninbare vorderingen, diefstal, ja, het is een boze buiten wereld.

Ofwel, om in sfeer van de huidige politieke tijden te blijven, het fraudegevaar komt zowel van 'links' als van 'rechts'. Op het strand in o zo pittoreske Hoek van Holland hangt een groot waarschuwingsbord. Bij een rode vlag geen duik in de zee. Bij een gele vlag, goed insmeren, opletten, maar frisse duik is toegestaan. Bij groen is de kust [letterlijk] veilig.

Mijn vraag is; wappert de rode vlag nog bij 'control' Nederland? Zit de fraudeangst er diep in, of is het business as usual en is het allemaal wel meegevallen 'bij ons in de BV?'. Ik denk dat het zomaar het laatste, de excessen, de enorme fraude aantallen, de gruwelverhalen, ik heb ze nog niet gelezen. Als het om grote fraudegevallen gaat vandaag de dag , dan is de externe accountant er veelal zelf bij betrokken, hoe ludiek.

Laten we wel wezen, economisch crisis of geen crisis, toenemend of afnemend crimineel geweld, fraude is altijd te rationaliseren, een motivatie om fraude te plegen is altijd beschikbaar. Gele vlag wappert altijd. 'Toch?' We hebben toch geen kinderachtig crisisje nodig om dit ons nu te realiseren?

Is het derhalve niet de gewoonste zaak van de wereld dat controllers, interne auditors, financieel directeuren, een ieder die over interne controles gaat, zich continue moeten afvragen of monitoring over bijvoorbeeld voorraadcontrole, bedrijfsvoering van partners, data- en kasbeheer en personeelswerving nog wel afdoende zijn. Zitten de juiste sloten op de deur en weten wij signalen van mogelijke fraude tijdig en juist te interpreteren, daar gaat het om.

Terug naar onheilspellend nieuws. Veel bedrijven zouden al worstelend met overleven, frauderisico's uit het oog verliezen, dwars door de woeste zee, onbeschermd. Volgens Coney hebben een groot aantal bedrijven zich echter de afgelopen jaren steeds beter gerealiseerd dat tegen een geringe investering frauderisico's en dito kosten sterk kunnen worden gereduceerd en dat besparingen niet noodzakelijk zijn.

Geringe investering? Ik zie op virtuele afstand fronsende wenkbrauwen. Zeker. Denk even aan data-analyse als techniek om fraude te detecteren. Zoveel data. Eenvoudig beschikbaar. Snelle analyses, waar mogelijk real-time, van transacties, op basis van bijvoorbeeld een risico & control matrix. Slimme analyse scripts vertalen kritische vragen en normen, snel, effectief, en tegen een geringe investering naar zinvolle analyse van feitelijke transacties. Uitzonderingen, opvallende transacties, direct signaleren, medewerkers aanspreken , in deze volgorde.

Rood, geel of groen, in wapperend fraudeadviesland is altijd wat te doen. Beter om op te zoek te gaan naar een goed insmeermiddel, beschermd ondernemen, denk eens aan een slim fraude / risico dashboard aangesloten op feitelijke transacties. Slimme filter erop en hup , een diepe duik in de frisse ondernemende zee.

Pieter de Kok